آثار احمدی (کتاب)آثارِ اَحْمَدی، کتابی تاریخی و کلامی به زبان فارسی نوشته احمد بن تاج‌الدین استرابادی قرن دهم هجری است. این کتاب شامل بخش‌هایی از زندگانی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و جنگ‌های وی و نیز مختصری از زندگانی امامان شیعیان است. ۱ - بیوگرافی مؤلفبرخی از پژوهشگران احتمال داده‌اند که پدر وی سیدی علوی از فرزندزادگان موسی مبرقع بوده که در هرات می‌زیسته و سپس به بیرجند رفته است، و در این شهر به دست اسماعیلیان به قتل رسیده و در روستای شاخِن از توابع دُرُخش به خاک سپرده شده است. اکنون در این روستا آرامگاهی به نام «تاج‌الدین حسن» وجود دارد. آقا بزرگ تهرانی احتمال داده است که وی برادر سلطان محمد بن تاج‌الدین نویسنده تحفة المجالس (چاپ ۱۲۷۴ق/۱۸۵۸م، تبریز) باشد و این احتمال ازاین‌رو تقویت می‌شود که سلطان محمد از آثار احمدی مکرر نقل قول می‌کند. ۲ - شیوه نگارش کتابنویسنده عنوان کتاب را از نام خود گرفته است. وی در آغاز کتاب می‌گوید: از هنگام جوانی هرگاه که اتفاق می‌افتاد و مطالعه‌ای در شرح حال سرور پیامبران می‌کردم، مطالبی از خوانده‌ها فراهم می‌آمد. در این میان گروهی از دوستان از من خواستند تا کتابی در این باب فراهم آورم. از این رو، این کتاب را که شامل روایت‌های گوناگون و گفتارهای مختلف بود، گرد آوردم و در این زمینه از کتاب روضة الاحباب (نوشته جمال‌الدین عطاءالله دشتکی شیرازی (د ۹۱۱ق/۱۵۰۵م)، به سال ۹۰۳ق/۱۴۹۸م) سود بردم. برخی این کتاب را خلاصه روضةالاحباب انگاشته‌اند، ولی اسماعیل آموزگار و علی شریعتی که این دو را به دقت با هم سنجیده‌اند، گفته‌اند: همان‌سان که نویسنده آثار احمدی در دیباچه کتاب یادآوری کرده، روضةالاحباب دارای تفصیل بسیار است و مؤلف آثار احمدی به عنوان یک سند معتبر از آن بهره بسیار جسته، ولی حتی یک عبارت کوتاه نیز عیناً از آن در کتاب خویش نقل نکرده است. آنچه میان این دو مشترک است، فقط یک رباعی است. [۲]
آموزگار، اسماعیل، «آثار احمدی»، نامه آستان قدس، س ۷، شم ۲ (فروردین ۱۳۴۶ش)، ص۸۱ ـ۹۰.
۳ - محتوای کتابآثار احمدی حاوی بخشی از تاریخ اسلام است که در آن زندگی‌نامه پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و جنگ‌های وی و در پایان اندکی از زندگی‌نامه امامان دوازده‌گانه شیعیان یاد شده است. در این کتاب، غیبت امام زمان (علیه‌السلام) با دو دلیل اثبات گشته و بیان شده است که برخی شهرهای مغرب زمین در اختیار اوست. آثار احمدی، برخلاف آنچه برخی مانند خانبابا مشار گمان برده‌اند، تاکنون به چاپ نرسیده است. [۳]
مشار، خانبابا، فهرست چاپی فارسی، ج۱، ص۳۴.
کهن‌ترین نسخه خطی آن‌که برخی با احتمالی ضعیف، آن را به خطّ مؤلف انگاشته‌اند، مورخ ۹۲۴ق/۱۵۱۸م است که در کتابخانه انجمن آسیای بنگال است. ۴ - نسخه‌های خطی دیگرنسخههای خطی دیگر آن در این کتابخانه‌هاست: مرکزی دانشگاه تهران، [۴]
کتابخانه مرکزی، فهرست خطی، ج۲، ص۴۷۰ـ۴۷۱.
ملی (تهران)، [۵]
کتابخانه ملی، فهرست خطی، ج۱، ص۲۷۴.
[۶]
کتابخانه ملی، فهرست خطی، ج۳، ص۴-۶.
آیت‌الله مرعشی (قم)، [۷]
آیت‌الله مرعشی، فهرست خطی، ج۱، ص۲۹۳ـ۲۹۴.
سلطنتی (سابق)، [۸]
سلطنتی (سابق)، فهرست خطی دینی، ص۱ـ۲.
شورای ملی (سابق)، [۹]
شورای ملی (سابق)، فهرست خطی، ج۶، ص۲۲۲.
شخصی اسماعیل آموزگار (مشهد )، شخصی سیدجلال‌الدین محدث ارموی (تهران) و رنینگتون (آلمان).۵ - نگارش بیطرفانههنگامی که مؤلف دست به کار نگارش کتاب شده، پایگاهی بی‌طرفانه برگزیده و از برادران مسلمان خود به احترام یاد کرده و در سخن گفتن از رجال صدر اسلام همواره جمله «رضی‌الله‌عنه» را افزوده است، ولی در نسخه‌های دیگر که در اوایل سده ۱۱ق/۱۷م کتابت شده است، نسخه‌نویسان بی‌پروایی ویژه‌ای نشان داده‌اند و این برخلاف وصیت مؤلف است که از فضلای زمان می‌خواهد اگر سهوی در اثر او ببینند، آن را چنان اصلاح کنند که «رابطه عناد و شایبه تعصب و فساد» از آن پدید نیاید. ۶ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه. (۲) آموزگار، اسماعیل، «آثار احمدی»، نامه آستان قدس، س۷، شم ۲ (فروردین ۱۳۴۶ش). (۳) آیت‌الله مرعشی، فهرست خطی. (۴) سلطنتی (سابق)، فهرست خطی دینی. (۵) شورای ملی (سابق)، فهرست خطی. (۶) کتابخانه مرکزی، فهرست خطی. (۷) کتابخانه ملی، فهرست خطی. (۸) مشار، خانبابا، فهرست چاپی فارسی. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آثار احمدی»، شماره۶۴. رده‌های این صفحه : کتاب‌های تاریخی شیعه قرن ۱۰ (قمری) | کتاب‌های کلامی قرن 10 (قمری) | کتب تاریخ اسلام | کتب تاریخ معصومان
|